Ev sözcüğü, her koşulda dönüp dolaşıp geleceğimiz yeri, yuvayı, en çok güvende hissedeceğimiz alanı çağrıştırır. Öyle ki evimiz bir anlamda bedenimizin devamı gibidir. Halkevleri de adıyla özdeşleşerek halka yıllarca kucak açmış kurumlardır. Atatürk’ün halkevlerini kurarken, halkın birlik ve beraberlik içinde üretim, eğitim, kültür ve sanat etkinliklerini sürdürebileceği, kendini evinde hissedeceği bir yuva niteliğinde olmasını amaçladığını söylemek yanlış olmaz.

29 Haziran 2025 Pazar günü, İzmit Halkevi Gençlik Merkezi yıl boyunca yaptığı sanatsal çalışmaları sergiledi. Resim, Tiyatro, Müzik, Karikatür, Senaryo ve Seslendirme kurs öğrencilerinin hazırladığı yıl sonu gösteri ve sergileri ilgiyle izlendi.

Birkaç yıl önce yıkılacağı söylentilerine rağmen, İzmit Halkevi binasının restorasyonunun ardından, sanatsal ve kültürel faaliyetlere yeniden kucak açmış olması oldukça sevindirici bir gelişme.

İzmit Halkevi binasının temeli 1937 yılı temmuz ayında atıldı. Üç yıl yedi ayda tamamlanan binanın açılış töreni halkevlerinin resmi kuruluş yılı olan 19.02.1932 tarihinin 9. yıl dönümünde, 19 Şubat 1941 yılı pazartesi günü gerçekleştirilmişti. Yaklaşık kırk yıl boyunca tarihi binada hizmet veren İzmit Halk Eğitimi Merkezi Müdürlüğü ise, restorasyon çalışmaları nedeniyle, 27.12.2020 tarihinde binadan taşınmıştı.

Halkevleri, Atatürk devrimlerinin aydın ve ilerici bir topluma gidiş hedefinin önemli adımlarındandır. Aydınlanma devriminin halkta karşılık bulmasını amaç edindiği de açıktır. Sanatsal ve kültürel etkinliklerle, oluşturduğu kitaplıklarla bu hedefi halka taşımış ve kısa sürede üye sayısı artarak halkça benimsenmiştir. 1932 yılında resmen açılarak, on dört kent merkezinde çalışmalarına başlamış, devletin desteğiyle hızla yaygınlaşmıştır. Kentlerde halkevleri, kırsal kesimde halkodaları açılmıştır.

1932 yılından ilk kez kapatıldığı 1951 yılına kadar milyonlarca kişinin okuma yazma öğrendiği Halkevleri, güzel sanatlardan edebiyata, tarihten spora kadar birçok alanda hizmet verdi. Kentler ile köyler arasında ortak bir kültürel ortamın oluşmasıyla, kitlesel bütünlüğün sağlanmasını ilke edindi. 1932 yılında hazırlanan Cumhuriyet Halk Fıkrası Talimatnamesi' ne göre Halkevleri; “Kalplerinde ve dimağlarında memleket sevgisini mukaddes gören ve bunu kalplerinde yüksek bir heyecan halinde duyanlar için toplanma yeridir".

Yine Tüzükte “Her Halkevinin bulunduğu yerde bir kütüphane ile okuma odası bulunması, Halkevinin ilk tesis şartlarından sayılır” ibaresi yer almakta ve bu kuruluşların her şeyden önce bir kültür yuvası olması hedeflenmektedir. Binası uygun olmayan yerlerde bir kitap dolabı bulundurulması koşulu ileri sürülmüştür.

Darbelerle Derbeder Olmak

Çoğu birleştirici, ilerici, aydın oluşumun feodal otoriteler tarafından tehdit olarak görülüp engellenmesi gibi, Halkevleri de ne yazık ki 1950 seçimlerinde iktidara gelen Demokrat Parti hükümeti tarafından mal varlığına tümüyle el konularak kapatılmıştır. 27 Mayıs ihtilalinin ardından yeniden açılsa da 12 Eylül darbesi ile el konulan mallarının büyük kısmını geri alamamış ve etkisini önemli ölçüde kaybetmiştir.

Halk Eğitimi Merkezleri

1956 yılından itibaren, ülke çapında kurulmaya başlanan Halk Eğitimi Merkezleri,

Halkın sanatsal ve kültürel gelişimine katkı sağlama, okuma- yazma oranını arttırma, ulusal kültürü yaygınlaştırma, Atatürk İlke ve İnkılaplarını benimsetme çabalarına destek olma amacıyla kurulmuştur. Eğitimlerini çeşitli nedenlerle tamamlayamayanlara okulunu bitirme şansı vermektedir. Halk eğitim merkezlerinde eğitim alanlar sosyal, kültürel ve mesleki beceri kazanarak, bunu gelir elde etme amacıyla da kullanabilmektedir. Kısaca bulunduğu bölgede halka rahatça ulaşabilen kurumlar olarak değerlendirilebilir.

Bugünden yaklaşık bir asır önceki aydınlanma çabalarına bakınca, 21. Yüzyılın ilk çeyreğinde geldiğimiz karanlık nokta oldukça ironik görünüyor. Belli ki bize yüz yıl öneki aydınlanma ve birlik olma ruhunu yeniden harekete geçirecek adımlar gerekiyor. Neden olmasın?