Türkiye’de dijital yayıncılık denince ilk akla gelen mecra hâlâ Netflix. Türkiye pazarına girdiği ilk yıllarda yarattığı heyecan boşuna değildi. Televizyonun yıllardır dokunamadığı konulara alan açan, yeni anlatı biçimlerini mümkün kılan, sansürün etrafından dolanabilen bir platform hissi vardı. O günlerde Netflix, yalnızca bir yayın servisi değil; anlatılmamış hikâyeler için bir ihtimaldi.

Bugün ise bu ihtimal duygusunun yerini daha tanıdık, daha güvenli ve daha hesaplı bir yayın politikası aldı. Netflix Türkiye artık “ne anlatabiliriz?” sorusundan çok, “ne izlenir?” sorusuyla hareket ediyor.

ALGORİTMANIN GÖRÜNMEZ EDİTÖRLÜĞÜ

Netflix’in küresel başarısının arkasındaki en güçlü mekanizma algoritma. Ancak bu mekanizma, Türkiye özelinde yaratıcı alanı genişletmekten çok, belirli kalıpları pekiştiren bir editöre dönüşmüş durumda. Yerli yapımlara bakıldığında tekrar eden bir anlatı dili göze çarpıyor:

Travmatik aile geçmişleri, karanlık sırlar, şehirli yalnızlık, sert ama kırılgan erkekler, güçlü ama içe dönük kadınlar… Bu unsurlar tek başına problemli değil. Sorun, bu duygusal çerçevenin neredeyse değişmez bir formül hâline gelmiş olması.

Algoritma, izleyiciyi şaşırtan hikâyeleri değil; tanıdık hissettiren duyguları ödüllendiriyor. Risk, veriyle ölçülemediği için sistemin dışında bırakılıyor.

YERLİ İÇERİK Mİ, YERELLEŞTİRİLMİŞ ANLATI MI?

Netflix Türkiye yapımları genellikle “yerli içerik” etiketiyle sunuluyor. Ancak bu içeriklerin önemli bir kısmı yerel bir hikâye anlatmaktan ziyade, küresel anlatı kalıplarının Türkçe uyarlamaları gibi duruyor. İstanbul, birçok yapımda yalnızca estetik bir fon. Şehir konuşmuyor, semtler hafıza taşımıyor, mekânlar karaktere dönüşmüyor.

Anadolu ise çoğu zaman ya karanlık bir travma alanı ya da egzotik bir arka plan olarak kullanılıyor. Oysa Türkiye’nin hikâye gücü tam da bu yüzeyin altında yatıyor: sınıfsal çatışmalar, gündelik hayatın absürtlüğü, mizahın içinden geçen toplumsal eleştiri, taşra–merkez gerilimi.

Bu damar, global izleyici için “fazla yerel” bulunarak törpüleniyor.

KÜLTÜREL KONFOR ALANI VE STERİL DRAMATİZASYON

Netflix Türkiye içeriklerinde dikkat çeken bir başka unsur da dramatik sterilizasyon. Hikâyeler genellikle ciddi, ağır ve karanlık bir atmosferle ilerliyor; fakat bu karanlık çoğu zaman gerçek bir yüzleşmeye varmıyor. Toplumsal meseleler var ama dekoratif. Politik arka plan hissediliyor ama yuvarlatılmış.

Bu durum, Türkiye gibi çelişkileri sert olan bir ülkede önemli bir kırılma yaratıyor. Çünkü bu toprakların hikâyeleri yalnızca karanlık değil; aynı zamanda ironik, absürt ve çoğu zaman güldürerek rahatsız eden hikâyeler. Netflix Türkiye’de ise mizah, riskli bulunduğu ölçüde geri çekiliyor. Yerine evrensel, güvenli ve tanıdık bir dramatik dil konuyor.

Ortaya çıkan şey ne bütünüyle yerel ne de gerçekten evrensel. Daha çok, küresel pazar için optimize edilmiş bir “Türkiye temsili”.

SANSÜRDEN ÇOK OTO-SINIR

Netflix özelinde sıkça sansür tartışmaları yapılır. Ancak bugün içeriklerin sınırlarını asıl belirleyen şey, dışarıdan gelen yasaklardan çok, platformun kendi içinde geliştirdiği oto-sınır mekanizmaları. Hangi hikâyenin “fazla” olduğu, hangi meselenin “gereğinden ağır” kaçacağı çoğu zaman söylenmeden biliniyor.

Bu nedenle toplumsal meseleler kişisel dramalara indirgeniyor, sistem eleştirisi bireysel sorunlar üzerinden anlatılıyor. Böylece kimse doğrudan rahatsız edilmiyor; ama kimse gerçekten sarsılmıyor da.

İZLENİYOR AMA İZ BIRAKMIYOR

Netflix Türkiye’de yayınlanan pek çok yapım, ilk haftasında yoğun ilgi görüyor, sosyal medyada konuşuluyor, ardından hızla gündemden düşüyor. İzleniyor ama hatırlanmıyor. Tartışma yaratmıyor, kültürel bir iz bırakmıyor.

Oysa iyi bir yapım, izlendikten sonra da yaşamaya devam eder. Kızdırır, düşündürür, rahatsız eder. Netflix Türkiye içerikleri ise çoğu zaman yalnızca tüketiliyor; bitiyor ve yerini yenisine bırakıyor.

ASIL EKSİK OLAN NE?

Netflix Türkiye’nin elinde imkân var: bütçe var, teknik kapasite var, güçlü oyuncular ve yaratıcı ekipler var. Eksik olan şey yetenek değil; cesaretin sürekliliği.

Algoritmanın sunduğu konfor alanından çıkmadan, gerçekten yerel olanın riskini almadan, bu ülkenin hikâyeleri yalnızca izlenir ama konuşulmaz olmaya devam edecek.

Netflix Türkiye hâlâ bir ihtimal olabilir.
Ama bunun için veriye değil, hikâyeye biraz daha fazla güvenmesi gerekiyor.

Çünkü bazı hikâyeler ölçülmez.
Ya anlatılır ya da kaybolur.